یاتاقان سازی

| فهرست مطالب - آنچه در این مقاله میخوانید :

یاتاقان سازی : 

یاتاقان سازی| ساخت تخصصی انواع یاتاقانهای بابیتی | انواع یاتاقانهای ثابت و متحرک | یاتاقانهای بی متال و تری متال 

یاتاقان های بابیتی :

از جمله صنایع حیاتی در حوزه مهندسی مکانیک و ساخت و تولید، صنعت یاتاقان سازی است. که بطور گسترده

 در سیستم‌های حمل و نقل، ماشین‌آلات صنعتی و تجهیزات الکترومکانیکی استفاده می‌شوند. این مقاله به بررسی مفهوم

 بابیت‌ ریزی و یاتاقان‌سازی، مواد مورد استفاده در این فرآیندها و کاربردهای مهم آنها می‌پردازد.

1. یاتاقان سازی – فرآیند بابیت ریزی و اعمال پوشش:

بابیت‌ ریزی به فرآیند ساخت و روکش‌کاری یاتاقان‌ها با استفاده از آلیاژهای مخصوصی به نام “بابیت” اطلاق می‌شود.

 آلیاژ بابیت ترکیبی از فلزات مختلف است که ویژگی‌های خاصی مانند مقاومت بالا در برابر سایش، اصطکاک کم، و قابلیت 

تحمل بارهای سنگین را دارا می‌باشد. بابیت معمولاً شامل سرب، قلع، مس و آنتیموان است و به دلیل خواص مکانیکی خاص،

 به‌عنوان پوشش داخلی یاتاقان‌ها استفاده می‌شود.

2. یاتاقان چیست؟

بابیت سازی و یاتاقان سازی: فرآیندها، مواد و کاربردهادر صنعت یاتاقان سازی یاتاقان‌ها اجزای مکانیکی هستند که به منظور کاهش اصطکاک بین سطوح دوار یا لغزنده استفاده می‌شوند. در یک سیستم مکانیکی،

وقتی که دو جزء به‌صورت مستمر در حال حرکت نسبی هستند، اصطکاک می‌تواند باعث ایجاد سایش و خرابی شود. یاتاقان‌ها با ایجاد لایه‌ای میان

 این سطوح، ضمن کاهش اصطکاک، از خرابی و سایش زودهنگام قطعات جلوگیری می‌کنند.

یاتاقان‌ها به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:

     یاتاقان‌های غلتشی (Rolling Bearings): این نوع یاتاقان‌ها از اجزایی مانند توپ یا غلطک استفاده می‌کنند تا سطح تماس را

 به حداقل برسانند.

     یاتاقان‌های لغزشی (Plain Bearings): در این نوع یاتاقان‌ها، سطح تماس به‌صورت مستقیم بین دو جزء فلزی یا مواد دیگر است، و معمولاً

 از بابیت یا مواد مشابه به عنوان لایه‌ای روان‌کاری‌کننده استفاده می‌شود.

3. مواد مورد استفاده در صنعت یاتاقان سازی:

در صنعت یاتاقان سازی بابیت به دلیل ترکیب منحصر به فرد خود، ماده‌ای بسیار مناسب برای استفاده در یاتاقان‌ هاست. 

آلیاژ بابیت عمدتاً شامل فلزاتی همچون قلع، سرب، مس و آنتیموان است که هر یک از این عناصر، ویژگی‌های خاصی به آلیاژ اضافه می‌کنند:

قلع (Sn): باعث افزایش مقاومت به خوردگی و افزایش استحکام بابیت می‌شود.

سرب (Pb): خاصیت نرم‌شدگی دارد و به تیغه‌های یاتاقان کمک می‌کند تا در برابر ضربات و شوک‌های ناگهانی مقاوم‌تر باشند.

مس (Cu): به عنوان یک عنصر سخت‌کننده عمل کرده و مقاومت بابیت در برابر سایش را افزایش می‌دهد.

آنتیموان (Sb): باعث افزایش مقاومت حرارتی و دوام بابیت در دماهای بالا می‌شود.

4. فرآیند بابیت ریزی : 

فرآیند بابیت‌ ریزی در پروسه یاتاقان سازی شامل چندین مرحله مهم است که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت:

4.1. تهیه آلیاژ بابیت: 

در این مرحله، آلیاژ بابیت با توجه به نیازهای پروژه تولید می‌شود. ترکیب دقیق فلزات باید به گونه‌ای باشد که مقاومت

 در برابر سایش، ضربه و دماهای بالا را تضمین کند.

4.2. آماده‌سازی سطح یاتاقان: 

سطح داخلی یاتاقان که قرار است با بابیت پوشش داده شود، باید به‌طور کامل تمیز و صاف شود. هرگونه زبری یا آلودگی 

می‌تواند کیفیت نهایی یاتاقان را تحت تأثیر قرار دهد.

4.3. ریخته‌گری بابیت:

در این مرحله، آلیاژ بابیت در دمای بالا ذوب شده و سپس به سطح داخلی یاتاقان ریخته می‌شود. این کار به‌صورت دقیق 

و یکنواخت انجام می‌گیرد تا لایه‌ای مقاوم و همگن از بابیت بر روی سطح یاتاقان ایجاد شود.

4.4. پرداخت نهایی:

پس از ریخته‌گری و خنک شدن بابیت، سطح آن با استفاده از دستگاه‌های دقیق، ماشینکاری میگردد تا کاملاً صاف و یکدست

 و به دقت ابعادی برسیم.

5. کاربردهای یاتاقان سازی و یاتاقان‌های بابیتی:

بابیت‌ها و یاتاقان‌ها در صنایع مختلفی کاربرد دارند که در زیر به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

5.1. صنعت خودروسازی

در موتورهای خودروها، یاتاقان‌های لغزشی که با بابیت پوشیده شده‌اند، به‌منظور کاهش اصطکاک بین قطعات دوار موتور و 

حفظ عملکرد بهینه آن استفاده می‌شوند و نقش حیاتی دارند.

5.2. صنعت کشتی‌سازی

یاتاقان‌های بابیتی در سیستم‌ ژنراتورهای کشتی‌ها به دلیل کارکرد طولانی‌مدت در شرایط سخت مانند دماهای بالا و رطوبت،

انتخابی ایده‌آل هستند.

5.3. صنایع سنگین

در ماشین‌آلات صنعتی مانند کمپرسورها، توربین‌ها و ژنراتورها، یاتاقان‌های بابیتی به دلیل مقاومت بالای خود در برابر فشار 

و سایش، استفاده می‌شوند.

 این یاتاقان‌ها به کاهش اصطکاک و افزایش کارایی سیستم کمک می‌کنند.

5.4. صنایع ریلی

یاتاقان سازی در سیستم‌های حمل و نقل ریلی ،از یاتاقان‌های بابیتی برای بهبود کارایی و افزایش طول عمر چرخ‌ها و 

سیستم‌های محرکه استفاده می‌شود.

6. مزایای استفاده از بابیت در یاتاقان‌سازی:

بابیت سازی و یاتاقان سازی: فرآیندها، مواد و کاربردهااستفاده از آلیاژ بابیت در یاتاقان‌سازی مزایای بسیاری دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

مقاومت بالا به سایش: بابیت‌ها به دلیل ترکیب خاص خود، مقاومت بالایی در برابر سایش دارند

 و می‌توانند عمر طولانی‌تری را ارائه دهند.

اصطکاک کم: بابیت‌ها سطحی نرم و لغزنده دارند که اصطکاک بین قطعات را به حداقل می‌رساند 

و باعث بهبود عملکرد سیستم می‌شود.

تحمل بارهای سنگین: یاتاقان‌های بابیتی قادر به تحمل بارهای سنگین هستند و در ماشین‌آلات صنعتی 

و سیستم‌های پر فشار عملکردی بهینه دارند.

مقاومت به خوردگی: آلیاژ بابیت دارای مقاومت مناسبی در برابر خوردگی است که این ویژگی در

 شرایط محیطی سخت بسیار مفید است.

ترمیم‌پذیری: یاتاقان‌های بابیتی در صورت خرابی یا سایش بیش از حد، قابلیت ترمیم و روکش‌کاری مجدد را دارند.

7. تفاوت یاتاقان‌های بابیتی و بلبرینگها در صنعت یاتاقان سازی:

یاتاقان‌های بابیتی به دلیل ویژگی‌های خاص آلیاژ بابیت، در بسیاری از صنایع جایگاه ویژه‌ای دارند. 

که در مقایسه با بلبرینگها، یاتاقان‌های بابیتی دارای مزایای زیر هستند:

بلبرینگها نیاز به روان‌کاری دائمی دارند، در حالی که یاتاقان‌های بابیتی با یک لایه از بابیت پوشش داده شده

 و می‌توانند اصطکاک را به‌طور خودکار کاهش دهند.

یاتاقان‌های بابیتی  برای کاربردهای سنگین‌تر و محیط‌های با دمای بالا مناسب‌تر هستند.

بلبرینگها به دلیل ساختار پیچیده خود گران‌تر هستند، در حالی که یاتاقان‌های بابیتی ارزان‌تر و اقتصادی‌تر هستند.

8. نگهداری و تعمیر یاتاقان‌های بابیتی:

نگهداری صحیح یاتاقان‌های بابیتی نقش مهمی در افزایش عمر و کارایی آنها دارد. برخی از روش‌های نگهداری و تعمیر

 در صنعت یاتاقان سازی عبارتند از:

روان‌کاری منظم: استفاده از روغن‌های روان‌کاری مناسب به حفظ سطح بابیت و جلوگیری از سایش کمک می‌کند.

بازبینی منظم: یاتاقان‌ها باید به‌طور دوره‌ای بازبینی شوند تا هرگونه سایش یا خرابی زودهنگام تشخیص داده شود.

تعویض بابیت: در صورت سایش شدید، بابیت‌ها قابلیت تعویض دارند و می‌توانند مجدداً روکش شوند.

9. نتیجه‌گیری مقاله یاتاقان سازی:

یاتاقان‌سازی و بابیت ریزی فرآیندهای اساسی در تولید قطعات مکانیکی هستند که نقش مهمی در کاهش اصطکاک

 و بهبود عملکرد ماشین‌آلات دارند. با توجه به خواص منحصر به فرد آلیاژ بابیت، یاتاقان‌های بابیتی در بسیاری از صنایع

 سنگین و پر فشار استفاده می‌شوند و به دلیل مزایای فراوانی که دارند، انتخاب اول بسیاری از مهندسان و تولیدکنندگان هستند.

تصویر | مهندس مصطفی رجب زاده

| مهندس مصطفی رجب زاده

مدیر عامل و مدیر دپارتمان فنی مهندسی / مهندسی سطح - متال اسپری - ساخت یاتاقان و بابیت ریزی و ...

مسیر آبادانی این خاک را قدم به قدم میرویم و این داستان همچنان ادامه دارد . . .